Khám Phá Làng Gốm Bồ Bát: Nơi Nghệ Thuật Gốm Sứ Truyền Thống Được Tái Sinh

Làng gốm Bồ Bát, nơi lưu giữ và hồi sinh nghệ thuật gốm sứ truyền thống của Việt Nam, mang đến cho du khách trải nghiệm độc đáo về văn hóa và lịch sử lâu đời. Hãy nghe Ma Thị Hải Anh (Ninh Bình) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Trong bài viết này, tớ muốn đưa bạn đến thăm một nơi đặc biệt ở Ninh Bình – làng gốm Bồ Bát. Ẩn mình trong sự yên bình của vùng đất cố đô, ngôi làng này đã gìn giữ và phát triển nghệ thuật gốm sứ thủ công qua hàng nghìn năm lịch sử. Với những ai yêu thích khám phá nét đẹp truyền thống, làng gốm Bồ Bát chắc chắn sẽ là một điểm đến đầy thú vị và ý nghĩa.

Nghề gốm cổ Bồ Bát có nguồn gốc từ làng Bạch Liên, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, vùng đất từng được gọi là Ái Châu xưa. Từ hàng ngàn năm trước, làng gốm Bồ Bát (thuộc phủ Trường Yên thời đó) đã nổi tiếng với những sản phẩm gốm sắc trắng độc đáo, được tạo ra bởi những nghệ nhân tài hoa. Khác với gốm Gia Thủy sử dụng đất sét vàng, gốm Bồ Bát được chế tác từ loại đất sét trắng quý hiếm chỉ có ở vùng này. Nghề gốm nơi đây phát triển rực rỡ từ thế kỷ X, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử.

                                                                                               Nguồn ảnh: sưu tầm

Theo các tài liệu lịch sử, vào thời Lý - Trần, có ba vị Thái học sinh là Hứa Vĩnh Kiều (làng Bồ Bát, Thanh Hóa), Đào Trí Tiến (làng Thổ Hà, Hà Bắc) và Lưu Phong Tú (làng Kẻ Sặt, Hải Dương) được cử đi sứ sang nhà Tống. Trong thời gian ở Trung Quốc, họ đã học hỏi và mang về nước kỹ thuật chế tác gốm sứ. Khi trở về, họ lập đàn bên sông Hồng để truyền nghề cho dân làng. Ông Kiều về Bồ Bát chuyên sản xuất gốm trắng, ông Tiến về Thổ Hà làm gốm đỏ, còn ông Tú về Phù Lãng chế tác gốm sắc vàng thẫm.

Qua thời gian, những biến cố lịch sử đã ảnh hưởng đến sự tồn tại của nghề gốm Bồ Bát. Năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, nhiều nghệ nhân giỏi của làng đã theo triều đình ra kinh đô mới. Họ định cư tại vùng ven sông Hồng, nơi có đất sét tốt và thành lập làng nghề Bát Tràng ngày nay. Ở Bát Tràng hiện vẫn còn lưu giữ đôi câu đối ghi lại sự di cư này. Sau khi những nghệ nhân rời đi, nghề gốm ở Bồ Bát dần mai một, người dân chuyển sang canh tác nông nghiệp và quên dần nghề truyền thống.

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Cố đô ngàn năm lịch sử, tại làng Bạch Liên, xã Yên Thành, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, anh Phạm Văn Vang chứng kiến nghề gốm cổ truyền của quê hương dần mai một. Thay vì theo học đại học như bạn bè đồng trang lứa, anh quyết định lên Hà Nội làm việc tại một xưởng gốm sứ để học hỏi kỹ thuật vẽ hoa văn cổ và những tiêu chuẩn của đồ gốm. Sau một thập kỷ miệt mài học nghề, anh trở về quê với quyết tâm khôi phục lại làng gốm trên chính mảnh đất mình sinh ra. Những lò gốm cổ từng nguội lạnh nay lại đỏ lửa, đánh dấu sự trở lại của một thương hiệu đã bị lãng quên. Nỗ lực này không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

                                                                                               Nguồn ảnh: sưu tầm

Gốm Bồ Bát gây ấn tượng với lớp men trắng ngà và hoa văn sắc nét, tinh tế. Các nghệ nhân nơi đây luôn trân trọng và duy trì những kỹ thuật làm gốm truyền thống. Từ việc chọn lựa đất sét tốt nhất, khéo léo nặn và tạo hình, đến quá trình nung trong lò củi cổ truyền, mọi công đoạn đều được thực hiện cẩn thận. Chính sự tận tâm đó đã tạo nên những sản phẩm mang đậm hồn Việt.

                                                                                               Nguồn ảnh: sưu tầm

Tại làng, bạn có thể trực tiếp quan sát quy trình tạo ra những sản phẩm gốm độc đáo. Sự tài hoa của các nghệ nhân thể hiện qua từng chi tiết tinh xảo. Gốm Bồ Bát sở hữu nét đẹp riêng biệt, khác hẳn so với các loại gốm khác. Những kỹ thuật truyền thống được truyền lại qua nhiều thế hệ vẫn được bảo tồn một cách nguyên bản. Tham quan làng gốm giúp bạn hiểu thêm về giá trị văn hóa và nghệ thuật trong từng sản phẩm.

Nếu có dịp ghé thăm, bạn có thể tự mình thử làm gốm - một hoạt động thú vị mà ai cũng nên trải nghiệm. Tham gia vào quá trình này, bạn sẽ hiểu rõ hơn cách những món đồ gốm tinh xảo đẹp được tạo ra. Bạn sẽ cảm nhận được sự mềm mại của đất sét dưới tay và tạo hình thành sản phẩm độc đáo. Trải nghiệm này giúp bạn trân trọng hơn sự khéo léo và tỉ mỉ cần có trong nghề gốm. Đây vừa là cơ hội học hỏi, vừa mang lại niềm vui và kỷ niệm đáng nhớ.

                                                                                               Nguồn ảnh: sưu tầm

Làng gốm Bồ Bát là một hành trình đưa ta về miền cổ xưa, nơi mà từng món đồ gốm đều chứa đựng câu chuyện của những bàn tay nghệ nhân tài hoa. Với tớ, chuyến đi đến Bồ Bát không chỉ là một cuộc dạo chơi, mà là cơ hội để kết nối với di sản văn hóa nghìn năm. Nếu có dịp ghé qua Ninh Bình, hãy đến và tự mình cảm nhận nhịp thở đầy sức sống của ngôi làng này – nơi mà gốm không chỉ là một nghề, mà còn là một phần của tâm hồn đất Việt.

Ma Thị Hải Anh (Ninh Bình)