ÂM VANG CỒNG CHIÊNG GIỮA NÚI RỪNG GIA LAI

Tiếng cồng chiêng không chỉ đơn thuần là âm nhạc mà còn là hơi thở, là tâm linh và câu chuyện về cuộc sống của cả một cộng đồng Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Khi nhắc đến Gia Lai, hình ảnh đầu tiên hiện lên trong tâm trí không chỉ là những dãy núi trùng điệp trải dài đến tận chân trời, những cánh đồng cà phê xanh mướt nở hoa trắng xóa vào mùa xuân hay sắc vàng rực rỡ của những bông hoa dã quỳ e ấp trên các sườn đồi mỗi độ đông về. Gia Lai trong tôi còn là mảnh đất mang vẻ đẹp hoang sơ nhưng đầy sức sống, nơi từng ngọn cỏ, từng tán cây đều thấm đẫm hơi thở của đại ngàn Tây Nguyên. Nhưng hơn tất cả, quê hương tôi còn ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng bởi những thanh âm trầm hùng, vang vọng từ tiếng cồng, tiếng chiêng – những âm thanh không chỉ là tiếng nhạc cụ đơn thuần mà còn mang linh hồn, hơi thở của mảnh đất Tây Nguyên. Tiếng cồng chiêng ấy như những lời thủ thỉ của đất trời, của tổ tiên, mang theo câu chuyện của những người con Tây Nguyên từ ngàn xưa, chạm đến trái tim mỗi người, khơi dậy niềm tự hào và tình yêu mãnh liệt dành cho quê hương yêu dấu.

Âm vang cồng chiêng giữa núi rừng Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Cồng chiêng không chỉ đơn thuần là một nhạc cụ mà còn là tiếng nói của tâm linh, là biểu tượng sâu sắc kết nối con người với thiên nhiên, thần linh và cả lịch sử. Mỗi khi tiếng cồng chiêng vang lên, đó không chỉ là những âm thanh phát ra từ kim loại mà còn là lời thì thầm của đất trời, là tiếng lòng của con người Tây Nguyên gửi gắm đến vạn vật và những đấng siêu nhiên mà họ tôn thờ. Đặc biệt, trong những ngày lễ hội làng, khi ánh lửa bập bùng thắp sáng khoảng trời đêm, những vòng xoang rộn ràng uyển chuyển, tiếng cồng chiêng vang lên càng thêm phần thiêng liêng như đánh thức mọi giác quan, lay động từng cung bậc cảm xúc. Với tôi, đó là những khoảnh khắc kỳ diệu, đưa tôi ngược dòng thời gian, trở về với cội nguồn của dân tộc, nơi mọi giá trị văn hóa, tín ngưỡng được lưu giữ qua từng thế hệ.

Những chiếc cồng chiêng ấy được chế tác một cách công phu, kỳ diệu từ những hợp kim đồng, đôi khi pha lẫn vàng hay bạc, để tạo ra sắc thái âm thanh đặc trưng cho từng chiếc. Điều làm nên sự kỳ diệu của cồng chiêng chính là kỹ thuật chỉnh sửa tài hoa của những nghệ nhân Tây Nguyên. Đây là một di sản sống động, nơi những đôi tay khéo léo của nghệ nhân hiểu rõ vật liệu và sự rung động của âm thanh. Điều này không chỉ thể hiện trình độ thẩm âm vượt bậc mà còn phản ánh sự kết nối chặt chẽ giữa con người và nhạc cụ. Qua bàn tay của nghệ nhân, mỗi dàn chiêng trở thành một bản giao hưởng đặc biệt, hòa quyện những sắc thái âm thanh trầm, bổng, sâu lắng và đầy mê hoặc, làm rung động cả núi rừng Tây Nguyên.

Âm vang cồng chiêng giữa núi rừng Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Cồng chiêng không chỉ là một nhạc cụ để chế tác hay trình diễn đơn thuần mà trong từng âm thanh vang vọng của nó chứa đựng cả một thế giới cảm xúc và tâm linh sâu sắc. Trong lòng người Tây Nguyên, cồng chiêng là tiếng nói của đời sống, là lời kể về niềm vui, nỗi buồn, sự kính ngưỡng đối với đất trời và những ước vọng an lành gửi đến thần linh. Khi tiếng cồng chiêng vang lên trong lễ hội mừng lúa mới, đó là lời cảm tạ chân thành gửi đến các vị thần linh, những đấng bảo hộ đã mang đến mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và những hạt gạo đầy ắp niềm vui, sự no ấm cho bản làng. Thanh âm ấy hòa cùng nhịp bước của người dân, với những vòng xoang vui tươi như một bản giao hòa giữa con người với thiên nhiên, giữa lòng biết ơn và hy vọng về một tương lai tràn đầy phúc lành.

Còn trong những lễ bỏ mả, tiếng cồng chiêng lại mang một ý nghĩa khác, trầm lắng và thiêng liêng. Đó là lời tiễn biệt dành cho những người đã khuất, giúp họ vượt qua ranh giới của thế giới hữu hình để trở về với cõi vĩnh hằng, nơi tổ tiên chờ đón. Tiếng cồng chiêng trong khoảnh khắc ấy không chỉ là tiếng nhạc, mà còn là những lời thì thầm của người sống gửi gắm niềm thương nhớ, sự trân trọng và lời chúc an yên đến người ra đi. Nó như một nhịp cầu nối liền hai thế giới, giúp những linh hồn vơi đi sự cô đơn, để họ yên lòng an nghỉ giữa vòng tay đất mẹ và vòng tay thần linh.

Mỗi lần lắng nghe tiếng cồng chiêng, tôi không chỉ cảm nhận được âm thanh, mà còn thấy được cả những câu chuyện đằng sau, những niềm tin và tình cảm chân thành mà con người Tây Nguyên đã gói ghém trong từng tiếng ngân. Đó là lý do vì sao tiếng cồng chiêng luôn trường tồn cùng thời gian như một biểu tượng sống động của văn hóa và tâm hồn Tây Nguyên.

Âm vang cồng chiêng giữa núi rừng Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Tôi yêu nhất là những đêm hội làng rộn ràng, nơi mà cả bản làng cùng quây quần bên ánh lửa bập bùng và những ché rượu cần thơm nồng. Đó là lúc mọi người xích lại gần nhau hơn, bỏ lại sau lưng những lo toan của cuộc sống thường nhật, để hòa mình vào nhịp sống cộng đồng. Tiếng cồng chiêng vang lên giữa núi rừng bát ngát, lúc trầm hùng sâu lắng, lúc rộn ràng mê đắm, như một dòng chảy bất tận nối liền quá khứ, hiện tại và tương lai. Âm thanh ấy không chỉ là nhạc điệu, mà là lời kể chuyện, là tiếng nói của núi rừng, của tổ tiên và của cả mảnh đất Gia Lai đầy chất thơ và giàu tình yêu thương. Trong khoảnh khắc ấy, khi đứng giữa vòng xoang, cảm giác như tôi không chỉ là một người quan sát mà đã trở thành một phần của bức tranh văn hóa rực rỡ ấy. Tiếng cồng chiêng tựa như nhịp đập của trái tim đại ngàn, mỗi nhịp vang lên đều chạm đến sâu thẳm tâm hồn, khơi dậy trong tôi những xúc cảm khó diễn tả thành lời. Đó là niềm tự hào mãnh liệt vì được sinh ra và lớn lên ở một vùng đất giàu truyền thống, nơi những giá trị văn hóa được giữ gìn và truyền lại qua bao thế hệ.

Cồng chiêng không chỉ là một phần của di sản văn hóa dân tộc mà còn là bản sắc, là trái tim của mảnh đất này. Tôi tự hào khi biết rằng không gian văn hóa cồng chiêng đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể. Điều đó không chỉ bảo vệ mà còn tôn vinh giá trị trường tồn của loại hình nghệ thuật này. Đối với tôi, tiếng cồng chiêng là một lời nhắc nhở: hãy giữ gìn và trân quý những giá trị của quê hương, để những thanh âm ấy mãi ngân vang không chỉ giữa núi rừng Gia Lai mà còn trong lòng mọi người con xa quê.

Trần Thị Trà My (Gia Lai)