KHÁM PHÁ LỄ HỘI CẦU MƯA CỦA NGƯỜI JRAI Ở GIA LAI

Lễ hội cầu mưa Yang Pơtao Apui không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt và tình yêu đời của con người Tây Nguyên. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Lễ hội cầu mưa là một trong những nét văn hóa tín ngưỡng độc đáo, mang đậm bản sắc của đồng bào Jrai ở Gia Lai. Đây không chỉ là một hoạt động tâm linh mang ý nghĩa sâu sắc mà còn là di sản quý giá, góp phần tô điểm thêm kho tàng văn hóa lễ hội đặc sắc của vùng đất Tây Nguyên đại ngàn. Lễ hội được tổ chức thường niên vào khoảng tháng 4 hoặc tháng 5 hằng năm, lễ hội mang trong mình thông điệp cầu mong trời đất ban mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, và cuộc sống đủ đầy, hạnh phúc cho dân làng. Chính bởi giá trị truyền thống và ý nghĩa đặc biệt đó, lễ hội cúng cầu mưa Yang Pơtao Apui (tổ chức tại huyện Phú Thiện) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào ngày 8/6/2015 theo Quyết định số 1877/QĐ-BVHTTDL.

Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

1. Nghi thức linh thiêng trong lễ cầu mưa

Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai không chỉ là một lễ nghi tín ngưỡng quan trọng mà còn là một câu chuyện huyền bí, gắn liền với truyền thuyết về Pơtao Apui – Vua Lửa, người duy nhất được cho là có khả năng giao tiếp với thần linh để cầu mưa cho bản làng. Câu chuyện linh thiêng này đã ăn sâu vào đời sống tâm linh của người Jrai, trở thành một nét văn hóa độc đáo và đặc trưng của đồng bào dân tộc nơi đây. Trong tâm thức của người Jrai, mưa không chỉ đơn thuần là hiện tượng tự nhiên mà còn mang ý nghĩa sống còn, bởi nó gắn liền với sự sinh tồn của mùa màng, với cái no đủ và hạnh phúc của cả cộng đồng.

Cứ vào tháng 4 hoặc tháng 5 hàng năm, khi cái nắng gay gắt làm đất trời khô cằn, đồng bào Jrai lại tất bật chuẩn bị cho lễ hội cầu mưa. Đây không chỉ là thời điểm để thể hiện lòng thành kính với thần linh mà còn là dịp để cộng đồng tụ họp, cùng nhau tham gia vào một hoạt động mang tính tập thể đầy ý nghĩa. Người Jrai gọi mưa là "Hơ Jan", một cách gọi trìu mến, thể hiện sự tôn trọng sâu sắc dành cho mưa – thứ mà họ coi như món quà quý giá của đất trời, giúp làm dịu mát cái nóng bỏng rát, làm tươi tốt ruộng nương và mang lại cuộc sống no đủ.

Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Trong vòng một tháng, Pơtao Apui có thể thực hiện tối đa ba lần lễ cúng cầu mưa, và mỗi lần đều diễn ra với sự chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng. Địa điểm thực hiện nghi lễ thường là bên cửa hông phía mặt trời mọc – một vị trí được xem là linh thiêng, nơi kết nối giữa con người và thần linh. Trước lễ, đồng bào Jrai chuẩn bị những lễ vật đặc trưng như ghè rượu cần ngon, sáp ong se thành nến, gạo nếp mẩy đẹp và thịt tươi. Tất cả đều phải được chọn lọc cẩn thận, thể hiện sự kính trọng đối với các vị thần.

Nghi thức cầu mưa bắt đầu với sự chuẩn bị tỉ mỉ của người chủ trì cùng người phụ tá. Sau khi sắp xếp lễ vật, người phụ tá cắm vòi rượu cần vào ghè rượu, thực hiện các nghi thức xoay vòi và vái lạy thần linh. Bước vào nghi lễ chính, người chủ trì rót rượu từ ghè ra tô bằng tay phải, trong khi tay trái nắm lấy cổ tay phải để thể hiện sự kính cẩn. Những lời khấn nguyện gửi đến thần Núi, thần Sông, thần Gỗ và các vị thần khác mong họ lắng nghe và ban mưa về cho bản làng.

Một trong những phần đặc sắc của nghi lễ là khi ném thịt về phía trước ba lần, một hành động mang ý nghĩa dâng lễ vật lên thần linh. Cuối cùng, ông rót rượu từ ghè lên mộ của các Pơtao đã khuất, trình bày nguyên nhân của lễ cúng và cầu xin thần linh phù hộ. Khi nghi lễ kết thúc, người phụ tá đứng lên, thực hiện điệu múa "đại bàng cất cánh" đầy uyển chuyển, như một cách truyền tải lời cầu nguyện lên trời cao.

Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

2. Không khí nhộn nhịp của lễ hội 

Sau khi nghi thức cầu mưa hoàn tất, không khí vui tươi tràn ngập khắp bản làng. Trong ngôi nhà rông, những ghè rượu cần được mở nắp, mùi thơm nồng nàn của rượu hòa quyện cùng tiếng cồng chiêng rộn ràng. Thanh niên trong làng là những người đầu tiên khui rượu, khai tiệc. Họ uống rượu trong niềm hân hoan, cùng nhau múa xoang quanh nhà rông. Tiếng nhạc cụ vang vọng khắp không gian, hòa vào điệu múa uyển chuyển của những người phụ nữ Jrai trong bộ trang phục thổ cẩm rực rỡ. Khi thanh niên đã xong lượt, các cụ già trong làng cũng tham gia, nhâm nhi rượu cần trong không khí đầm ấm và gần gũi. Lễ hội không chỉ là dịp để cộng đồng tụ họp, chia sẻ niềm vui mà còn là sợi dây vô hình gắn kết tình cảm giữa các thế hệ. Đây cũng là lúc các cụ già truyền dạy lại cho con cháu những giá trị truyền thống, nhắc nhở thế hệ trẻ về ý nghĩa của việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Khi tham gia lễ hội, du khách sẽ bước vào một không gian văn hóa đậm chất Tây Nguyên, nơi lưu giữ trọn vẹn những nghi lễ cổ truyền và tinh hoa của đồng bào Jrai. Các nghi lễ được thực hiện trang nghiêm, hòa quyện cùng âm vang của cồng chiêng, những điệu múa xoang uyển chuyển và sự thành kính của cả cộng đồng trong những lời cầu khấn gửi đến các vị thần linh. Không dừng lại ở đó, lễ hội còn mở ra cho du khách cơ hội trải nghiệm văn hóa đa sắc màu qua các gian hàng thủ công mỹ nghệ, các sản phẩm thổ cẩm tinh xảo, nhạc cụ truyền thống và trang sức độc đáo của người Jrai. Bạn cũng có thể thưởng thức những món ăn dân dã nhưng đậm đà bản sắc dân tộc như cơm lam, gà nướng, rượu cần,... tất cả đều mang trong mình hương vị của núi rừng và tình người nơi đây.

Lễ hội cầu mưa của người Jrai ở Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Lời kết

Lễ hội cầu mưa của người Jrai không chỉ là một nghi lễ mang tính tín ngưỡng, mà còn là biểu tượng của sự gắn bó, đoàn kết trong cộng đồng. Đó là dịp để mỗi người Jrai nhìn lại những giá trị văn hóa tốt đẹp mà cha ông đã truyền lại đồng thời thể hiện lòng biết ơn với thiên nhiên và đất trời. Qua lễ hội, những nét đẹp văn hóa độc đáo của người Jrai được gìn giữ và giới thiệu đến du khách từ khắp nơi, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Việt Nam. 

Đến với lễ hội cầu mưa, bạn sẽ không chỉ được hòa mình vào không khí linh thiêng mà còn cảm nhận được sự chân thành, nồng hậu của người Jrai. Đó sẽ là trải nghiệm khó quên, đưa bạn đến gần hơn với đời sống văn hóa đậm đà bản sắc của vùng đất Gia Lai.

Trần Thị Trà My (Gia Lai)