Xôi Phú Thượng: Từ món ăn dân dã đến đặc sản nức tiếng

Xôi Phú Thượng, một món ăn truyền thống của Hà Nội, từ nguồn gốc, nguyên liệu, cách chế biến đến giá trị văn hóa và những lưu ý khi thưởng thức. Hãy nghe Vũ Mai Ngọc Ánh (Hà Nội) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Xôi Phú Thượng là một món ăn truyền thống của Hà Nội, nổi tiếng với hương vị thơm ngon và độ dẻo đặc trưng. Món xôi này được chế biến từ gạo nếp cái hoa vàng, một loại gạo thượng hạng trồng tại vùng đất phù sa màu mỡ ven sông Hồng. Sự kết hợp giữa nguyên liệu chất lượng và kỹ thuật nấu xôi tinh tế đã tạo nên thương hiệu xôi Phú Thượng độc đáo. Mỗi buổi sáng, người dân Hà Nội thường tìm đến những gói xôi nóng hổi, thơm lừng để bắt đầu một ngày mới đầy năng lượng.

Sự đặc biệt của món xôi Phú Thượng không chỉ nằm ở hương vị mà còn trong từng quy trình chế biến, từ cách chọn nguyên liệu, cách hấp xôi cho đến cách gói gọn trong từng chiếc lá chuối xanh. Chính vì thế, khi có dịp du lịch Hà Nội thì xôi Phú Thượng chính là một trong những món đặc sản mà bạn chắc chắn không thể nào bỏ lỡ.

                                                                                                                                 Ảnh sưu tầm

Làng Phú Thượng, trước đây gọi là làng Gạ, nằm bên bờ Nam sông Hồng, cách trung tâm Hà Nội vài cây số. Nhờ đất đai màu mỡ được bồi đắp bởi phù sa sông Hồng, người dân nơi đây đã trồng được hai loại gạo thượng hạng là nếp cái hoa vàng và nếp dâu keo để đồ xôi. Nghề nấu xôi đã trở thành kế sinh nhai của nhiều hộ gia đình tại Phú Thượng, với khoảng 600 hộ hiện đang duy trì nghề truyền thống này.

Trải qua nhiều thế hệ, nghề làm xôi đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và kinh tế của người dân Phú Thượng. Sự phát triển của nghề không chỉ giúp cải thiện đời sống mà còn góp phần giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương. Những người thợ làm xôi nơi đây luôn tự hào về sản phẩm của mình, coi đó là biểu tượng của sự khéo léo và tinh tế trong ẩm thực Hà Nội.

Để tạo nên món xôi Phú Thượng thơm ngon, người làm xôi chú trọng đến việc chọn lựa nguyên liệu. Gạo nếp cái hoa vàng được chọn lựa kỹ càng, hạt tròn, mẩy, không được để lẫn gạo tẻ, rồi đem ngâm khoảng 4-5 tiếng. Tiếp đó vo sạch rồi để ráo nước.

                                                                                                                                 Ảnh sưu tầm

Ngoài ra, các nguyên liệu như đậu xanh, lạc, dừa nạo cũng được lựa chọn kỹ lưỡng để đảm bảo chất lượng xôi. Sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu này tạo nên hương vị đặc trưng và hấp dẫn cho món xôi Phú Thượng. Mỗi loại xôi lại có cách chế biến riêng biệt, đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo của người làm. Chẳng hạn, với xôi đậu xanh, đỗ được chọn lựa kỹ, ngâm đủ thời gian và trộn đều với gạo đã ráo nước trước khi đồ.

Quy trình nấu xôi Phú Thượng đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Gạo nếp được ngâm trong nước khoảng 4-5 tiếng để đạt độ mềm dẻo. Sau đó, gạo được vo sạch và để ráo nước. Quá trình đồ xôi thường được thực hiện hai lần: lần đầu đồ chín khoảng 80%, sau đó để nguội và ráo nước; lần thứ hai đồ chín tới, giúp hạt xôi săn chắc và dẻo thơm.

Khi đồ, lửa phải đều và đủ hơi để hạt gạo chín bóng và no tròn. Mỗi loại xôi lại có cách chế biến riêng biệt, đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo của người làm. Chẳng hạn, với xôi đậu xanh, đỗ được chọn lựa kỹ, ngâm đủ thời gian và trộn đều với gạo đã ráo nước trước khi đồ. Với xôi gấc, bột gấc được bóp nhuyễn với rượu trắng rồi trộn đều vào gạo, nêm thêm đường, muối để tạo màu sắc và hương vị đặc trưng.

                                                                                                                                 Ảnh sưu tầm

Nghề làm xôi Phú Thượng không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây. Năm 2016, làng Phú Thượng được công nhận là "Làng nghề truyền thống". Đến năm 2019, nhãn hiệu "Xôi Phú Thượng" đã được Cục Sở hữu Trí tuệ cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, khẳng định giá trị và uy tín của sản phẩm trên thị trường. Năm 2024, nghề làm xôi Phú Thượng đã được ghi danh vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, khẳng định giá trị văn hóa và lịch sử của món ăn này.

Xôi Phú Thượng không chỉ là một món ăn, mà còn là một hành trình khám phá văn hóa và lịch sử của Hà Nội. Mỗi hạt xôi dẻo thơm chứa đựng câu chuyện về sự khéo léo và tâm huyết của người dân làng nghề. Thưởng thức xôi Phú Thượng, bạn sẽ cảm nhận được sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa hương vị quê hương và nhịp sống đô thị. Đó chính là nét độc đáo làm nên sức hấp dẫn khó cưỡng của món ăn này.

Vũ Mai Ngọc Ánh (Hà Nội)