BÚN CUA THỐI - MÓN ĂN ĐỘC ĐÁO Ở GIA LAI

Bún cua thối là một món ăn dân dã và mang đậm hồn quê, là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa ẩm thực của Gia Lai. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Đúng như cái tên độc đáo, bún cua thối không chỉ là món ăn mà còn là cả một câu chuyện văn hóa gắn bó với đời sống của người dân phố núi. Bước vào một quán nhỏ ven đường, khi mùi nước lèo nồng nàn xộc lên trong không khí, tôi đã hiểu vì sao món ăn này lại khiến nhiều người tò mò đến vậy. Ban đầu, mùi hương nồng đậm của bún cua thối thực sự làm tôi bối rối, nhưng sau một chút chần chừ, tôi đã quyết định thử để rồi nhận ra món ăn này có một sức hút đặc biệt không gì sánh bằng. Bát bún đơn giản nhưng lại ẩn chứa sự tinh tế của ẩm thực phố núi. Nước lèo sánh màu nâu đậm, thoảng vị đặc trưng của cua lên men hòa quyện cùng bún tươi và rau sống xanh mát. Cảm giác đầu tiên khi thưởng thức là vị chua thanh nhẹ, kế đến là vị béo ngậy đậm đà, tất cả tan chảy trong miệng. Dù ban đầu mùi có phần khó ngửi, nhưng càng ăn, tôi càng bị chinh phục bởi nét đặc trưng lạ lẫm mà gần gũi của món ăn này.

Bún cua thối - Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Bún cua thối không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là biểu tượng văn hóa ẩm thực của Gia Lai – nơi lưu giữ những hương vị mạnh mẽ, tự nhiên, phản ánh rõ nét tinh thần con người và vùng đất này: mộc mạc, chân thành và đầy cá tính. Với tôi, bún cua thối không chỉ là một trải nghiệm vị giác độc đáo mà còn là một lát cắt của ký ức quê hương, để mỗi lần nhớ lại, lòng tôi lại dâng lên niềm tự hào khó tả. Tôi còn nhớ mẹ kể, để có được một bát bún thơm ngon đúng điệu, người dân quê tôi đã kỳ công chuẩn bị từng nguyên liệu, từng sợi bún tươi mềm mại, từng mẻ măng non giòn ngọt đều góp phần tạo nên hương vị đặc trưng khó lẫn của món ăn này. 

Nghe mẹ kể, tôi hình dung rằng làm bún cua thối có vẻ đơn giản, nhưng chỉ đến khi tận mắt chứng kiến, tôi mới hiểu hết sự tỉ mỉ và khéo léo của người nấu. Cua đồng sau khi được rửa sạch sẽ, phải nhúng qua nước sôi để làm chúng ngất mà không chết – một bí quyết mà tôi nghe lần đầu còn ngạc nhiên nhưng hóa ra lại rất quan trọng để giữ được độ tươi ngon và hương vị tự nhiên của thịt cua. Phần thịt cua được lọc kỹ lưỡng, sau đó xay nhuyễn thành hỗn hợp sệt mịn. Giai đoạn đặc biệt nhất là khi thịt cua được ủ kín trong những chiếc hũ nhỏ. Khoảng thời gian ủ nước cua kéo dài từ một đến hai ngày là lúc tôi cảm thấy tò mò nhất. Tôi vừa háo hức chờ đợi, vừa e ngại không biết mùi vị sẽ như thế nào. Cứ mỗi lần mở nắp hũ ra kiểm tra, mùi hương nồng nàn của cua lên men lại tỏa ra, làm tôi vừa nhăn mặt vừa tò mò hơn nữa. Khi nước cua đạt đủ độ chua và mùi thơm đặc trưng, người nấu mới bắt tay vào giai đoạn chế biến cuối cùng. Nước cua lên men được đun trên lửa nhỏ, từng chút một hòa quyện với thịt ba chỉ đã xào săn và những lát măng non thái mỏng.

Bún cua thối - Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Tôi còn nhớ rõ cảm giác lần đầu tiên được thưởng thức nước lèo nóng hổi vừa mới nấu xong. Vị ngọt thanh của măng, chút béo ngậy từ thịt ba chỉ hòa cùng vị chua đặc trưng của nước cua lên men, lạ lẫm nhưng cuốn hút. Điểm nhấn đặc biệt từ những quả trứng vịt luộc chín được om trong nồi nước dùng. Khi cắn nhẹ, lớp lòng trắng vỡ ra, để lộ phần lòng đỏ thơm béo đã ngấm đẫm hương vị đậm đà của nước dùng, khiến tôi không thể ngừng nhấm nháp. Những lần đầu ăn bún cua thối, tôi không khỏi rụt rè bởi hương vị quá nồng và mạnh mẽ của món ăn. Nhưng khi đã quen, từng miếng bún, từng thìa nước lèo trở nên thân thuộc và đáng nhớ như một phần không thể thiếu trong ký ức tuổi thơ tôi. Mỗi lần trở về quê hương, được thưởng thức một bát bún cua thối nóng hổi vào buổi sáng sớm se lạnh, tôi lại thấy lòng mình tràn ngập niềm tự hào. Đó là niềm tự hào về một món ăn không chỉ đặc sắc mà còn gói trọn sự tinh tế, tình yêu của những con người Gia Lai dành cho mảnh đất mộc mạc, chân thành này.

Hơi nóng từ bát bún tỏa ra, mang theo mùi hương nồng đặc trưng xâm chiếm không gian khiến tôi không khỏi nhíu mày. Mùi hương ấy, đối với nhiều người, có thể là một rào cản khó vượt qua, nhưng với tôi nó lại như một lời thách thức đầy thú vị. Tôi tự nhủ rằng, để hiểu thêm về quê hương mình, để trân trọng hơn những giá trị văn hóa ẩm thực được lưu giữ qua bao thế hệ, tôi nhất định phải nếm thử món ăn này. Tôi cúi xuống nhìn bát bún, đôi mắt chăm chú quan sát từng chi tiết giản đơn nhưng cũng đầy cuốn hút. Nước dùng sánh đen óng ánh, lớp hành phi vàng rực nằm gọn trên bề mặt, tóp mỡ giòn tan nổi bật bên cạnh vài lát măng mỏng. Những miếng rau sống tươi ngon được dọn kèm như xà lách xanh mướt, hoa chuối trắng ngần, giá đỗ non, kinh giới, húng quế – tất cả hòa quyện tạo nên một bảng màu đầy sức sống, đối lập hoàn toàn với sắc đậm của nước lèo. Tôi vắt thêm một chút chanh, cho vào vài lát ớt đỏ cay nồng, rồi dùng đũa trộn đều bát bún. Khi thìa đầu tiên chạm vào đầu lưỡi, vị giác của tôi lập tức được đánh thức mạnh mẽ. Nước dùng hăng nồng đặc trưng nhưng không quá gắt, hòa quyện với vị mặn mà, chua cay đầy kích thích. Từng miếng da heo giòn tan, mỗi lát măng thấm đẫm hương vị đậm đà, tất cả như nhảy múa trên đầu lưỡi, khiến tôi không khỏi ngỡ ngàng trước sự hòa quyện kỳ diệu này.

Bún cua thối - Gia Lai (Ảnh: sưu tầm).

Điểm nhấn thú vị nhất, tôi phải kể đến những quả trứng vịt om trong nồi nước dùng. Chúng nằm lặng lẽ trong bát bún, thoạt nhìn có vẻ lạ lẫm nhưng khi cắn nhẹ, lớp lòng đỏ béo ngậy lập tức tan chảy, hòa quyện với vị nước lèo đặc trưng. Cái béo thơm của trứng kết hợp với vị lên men từ nước cua tạo nên một cảm giác lạ miệng, nhưng cũng vô cùng hấp dẫn như thể tôi đang khám phá một phần của bức tranh ẩm thực quê hương mà trước đây tôi chưa từng nhận ra. Bún cua thối, với tất cả sự đơn giản mà phức tạp trong hương vị, đã dạy tôi rằng cái đẹp và cái ngon đôi khi không nằm ở sự hào nhoáng bên ngoài mà nằm sâu trong những điều chân chất, mộc mạc nhất. Tô bún ấy không chỉ làm đầy bụng mà còn nuôi dưỡng tâm hồn tôi, mang theo cả hương vị quê nhà và ký ức tuổi thơ, để rồi mỗi lần nhớ lại, tôi lại thấy lòng mình ấm áp, tự hào về nơi mình đã sinh ra và lớn lên.

Có lẽ, sự độc đáo của bún cua thối không chỉ đến từ mùi vị mà còn từ cách nó thách thức thực khách vượt qua cảm giác ngần ngại ban đầu. Tôi nhớ những ngày trời mưa lạnh, Gia Lai chìm trong làn sương mờ ảo, ngồi trong góc quán nhỏ thưởng thức một tô bún cua thối nóng hổi. Mùi thơm cay nồng lan tỏa, hơi ấm từ món ăn dường như xua tan cái lạnh bên ngoài, khiến lòng tôi bỗng tràn đầy sự ấm áp, gắn bó với quê nhà.

Trần Thị Trà My (Gia Lai)