LỄ BÁO HIẾU CHA MẸ CỦA NGƯỜI JRAI - NÉT ĐẸP VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG

Giữa những đổi thay không ngừng của cuộc sống hiện đại, lễ báo hiếu của người Jrai ở Gia Lai như một minh chứng sống động cho những giá trị vĩnh cửu của lòng tri ân và tình yêu thương gia đình. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Người Jrai từ bao đời nay đã gìn giữ nghi lễ báo hiếu cha mẹ như một phần thiêng liêng không thể tách rời trong đời sống tinh thần và văn hóa của họ. Tôi còn nhớ lần đầu được trải nghiệm về lễ nghi đặc biệt này, trong tôi dâng lên niềm tò mò xen lẫn sự kính trọng đối với truyền thống độc đáo của một cộng đồng giàu bản sắc. Như tôi được biết đây không chỉ là một buổi lễ mà là dấu mốc quan trọng trong cuộc đời mỗi người con Jrai, được tổ chức một lần duy nhất khi họ đã trưởng thành và xây dựng gia đình riêng. Chính sự đặc biệt này đã khiến lễ báo hiếu trở thành một biểu tượng đẹp của lòng hiếu thảo và tình yêu gia đình.

Khi lễ được thực hiện, cả không gian như đắm chìm trong một bầu không khí trang nghiêm và đầy cảm xúc. Ngôi nhà truyền thống của người Jrai, nơi những nghi thức được tổ chức bỗng trở nên rực rỡ hơn dưới ánh mắt tràn ngập yêu thương của cha mẹ và con cái. Mọi người cùng nhau quây quần, không chỉ để tham gia nghi thức mà còn để chứng kiến khoảnh khắc thiêng liêng nhất trong cuộc đời một người con. Tôi cảm nhận được sự ấm áp từ ánh mắt của người cha, người mẹ khi họ đón nhận tấm lòng biết ơn từ con cái mình – một niềm hạnh phúc giản đơn nhưng vô giá.

Trong dòng chảy thời gian, lễ báo hiếu không chỉ giữ vững ý nghĩa truyền thống mà còn trở thành một thông điệp nhân văn đầy sâu sắc. Nó nhắc nhở mỗi người chúng ta về công ơn sinh thành, dưỡng dục mà đôi khi giữa vòng quay hối hả của cuộc sống hiện đại, chúng ta vô tình lãng quên. Đối với người Jrai, lễ báo hiếu không chỉ là dịp để bày tỏ lòng tri ân mà còn là cơ hội để gửi gắm lời cầu nguyện đến thần linh. Những lời khấn chân thành vang lên giữa núi rừng như một nhịp cầu nối giữa con người và trời đất, mong mỏi cha mẹ được khỏe mạnh, sống lâu bên con cháu, mong gia đình luôn ấm no, hạnh phúc và mùa màng bội thu.

Lễ báo hiếu cha mẹ của người Jrai (Ảnh: sưu tầm).

Vào thời điểm khi những cánh đồng lúa đã nằm yên ả sau mùa gặt, tôi có dịp chứng kiến cộng đồng người Jrai bắt đầu chuẩn bị cho lễ báo hiếu. Không khí trong lành của Tây Nguyên như lắng đọng lại, nhường chỗ cho sự bận rộn nhưng ấm áp trong từng mái nhà. Lễ báo hiếu không chỉ đơn thuần là một phong tục, mà còn là lời khẳng định tình yêu, lòng kính trọng của con cái đối với cha mẹ, tổ tiên và thần linh.

Công tác chuẩn bị cho lễ báo hiếu được người con bàn bạc rất kỹ lưỡng với cha mẹ. Mỗi chi tiết nhỏ đều được cân nhắc cẩn thận để đảm bảo ngày lễ diễn ra trọn vẹn và may mắn. Ngày được chọn không bao giờ tùy tiện mà phải là ngày tốt, mang ý nghĩa thiêng liêng theo quan niệm của người Jrai. Khi nghe kể về điều này, tôi cảm nhận được sự chu đáo và lòng thành kính trong cách họ tổ chức. Đối với người Jrai, đây không chỉ là một nghi thức, mà là một sự kiện quan trọng, đánh dấu trách nhiệm và lòng tri ân sâu sắc của người con với cha mẹ.

Ngày lễ, ngôi nhà dài truyền thống của người Jrai trở thành tâm điểm của cả làng. Tôi vẫn còn nhớ rõ hình ảnh ghè rượu ngon được đặt giữa nhà, trang trọng như một báu vật. Rượu ghè không chỉ là lễ vật mà còn là biểu tượng cho sự sung túc và lòng biết ơn mà người con muốn gửi gắm. Những lễ vật khác từ con gà, con heo đến con bò – nếu gia đình có điều kiện – cũng được chuẩn bị chu đáo. Từng chi tiết nhỏ trong nghi thức đều mang ý nghĩa đặc biệt. Tiết của con vật được bôi lên ghè rượu, gan sống được xâu vào que tre và cột trên miệng ghè như một lời dâng lên tổ tiên và thần linh, cầu mong phước lành và bình an.

Tâm điểm của nghi lễ là khi thầy cúng – người được kính trọng nhất trong buổi lễ – tiến hành các nghi thức quan trọng. Tôi đặc biệt ấn tượng với hình ảnh thầy cúng dùng nhánh lá rừng nhúng vào ghè rượu rồi phẩy lên người con và cha mẹ. Những động tác này tuy đơn giản nhưng lại chứa đựng sức mạnh của sự thiêng liêng. Đó là lời chúc phúc từ thần linh, ban sức khỏe, sự an lành và hạnh phúc cho gia đình. Khoảnh khắc ấy, tôi cảm nhận được không khí như lắng đọng, mọi người đều im lặng, thành kính dõi theo từng cử chỉ của thầy cúng. Trong ánh mắt của cha mẹ và con cái, tôi thấy được niềm vui, sự cảm động và một tình yêu tràn đầy mà không lời nào có thể diễn tả hết.

Lễ báo hiếu cha mẹ của người Jrai (Ảnh: sưu tầm).

Khi nghi lễ hoàn tất, không khí trang nghiêm được thay bằng sự rộn ràng của niềm vui và tình thân. Người con dâng chén rượu đầu tiên mời cha mẹ, một hành động nhỏ nhưng gói trọn lòng thành kính và biết ơn. Lúc ấy, tôi thấy ánh mắt cha mẹ họ ngời lên niềm hạnh phúc như thể tất cả những khó nhọc trong đời đã được đền đáp xứng đáng. Tiếng cồng chiêng vang lên rộn ràng khắp không gian làm tôi không khỏi rạo rực. Những cô gái Jrai tay trong tay mở rộng vòng xoang quanh ghè rượu, hòa mình vào điệu nhảy truyền thống đầy sôi động.

Tiệc rượu linh đình kéo dài đến thâu đêm, tiếng cười nói và những lời chúc tụng hòa quyện vào nhau tạo nên một bầu không khí ấm áp và tràn đầy sức sống. Tôi cảm nhận rõ ràng rằng lễ báo hiếu không chỉ là dịp để con cái tri ân cha mẹ mà còn là cơ hội để cả cộng đồng gắn kết, chia sẻ niềm vui và cùng nhau lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu. Trong đêm dài Tây Nguyên, tiếng cồng chiêng vang vọng như khắc sâu hơn vào lòng tôi giá trị của lòng hiếu thảo và tình thân, khiến tôi mãi không thể quên được trải nghiệm đầy xúc cảm này.

Một trong những chi tiết làm tôi ấn tượng nhất là tấm váy và áo thổ cẩm – món quà đặc biệt mà người con dành tặng cha mẹ trong ngày lễ. Những tấm vải ấy không đơn thuần là vật chất mà mang trong mình những giá trị tinh thần sâu sắc. Tôi từng nghe một người Jrai kể rằng, để dệt nên một tấm váy hay áo thổ cẩm, người con phải bỏ ra rất nhiều thời gian, công sức và tình cảm. Từng sợi chỉ, từng hoa văn đều được thêu dệt bằng tình yêu thương và lòng kính trọng. Khi trao tặng món quà ấy, người con như muốn nói lên tất cả những lời cảm ơn, lòng tri ân mà họ dành cho cha mẹ – những người đã hy sinh cả cuộc đời để nuôi nấng và bảo vệ họ. Ánh mắt của người mẹ sáng lên niềm xúc động và tự hào, còn người con thì quỳ trước mẹ với một thái độ vô cùng kính cẩn. Cả không gian như lắng đọng trong khoảnh khắc ấy, khiến tôi không khỏi xúc động.

Lễ báo hiếu cha mẹ của người Jrai (Ảnh: sưu tầm).

Nhưng thời gian trôi qua, cuộc sống hiện đại với những thay đổi về kinh tế và lối sống đã khiến lễ báo hiếu trở nên giản dị hơn. Giờ đây, nghi thức vẫn được duy trì nhưng không còn kéo dài nhiều ngày như trước. Buổi lễ thường diễn ra gọn gàng hơn với sự góp mặt của gia đình và một số người thân thiết. Mặc dù không còn quy mô lớn như xưa nhưng lễ báo hiếu vẫn giữ được những giá trị cốt lõi mà cha ông người Jrai đã truyền lại. 

Dù không còn sự cầu kỳ của ngày xưa, lễ báo hiếu ngày nay vẫn là một nghi thức đẹp, chứa đựng thông điệp nhân văn sâu sắc về lòng hiếu thảo và tình yêu thương gia đình. Với tôi, mỗi lần được chứng kiến lễ báo hiếu là một lần tôi cảm nhận được ý nghĩa to lớn của lòng biết ơn, thứ cảm xúc giản đơn nhưng mạnh mẽ, có thể kết nối và làm sâu sắc hơn tình cảm giữa con người với nhau. Trong ánh sáng của thời đại, truyền thống ấy vẫn sáng ngời, nhắc nhở chúng ta về những giá trị vĩnh cửu của cuộc sống.

Trần Thị Trà My (Gia Lai)