RƯỢU CẦN GIA LAI - "SỢI DÂY" GẮN KẾT CỘNG ĐỒNG

Rượu cần từ lâu đã trở thành một thức uống không thể thiếu trong các lễ hội lớn và những buổi gặp mặt thân mật của người dân Gia Lai. Hãy nghe Trần Thị Trà My (Gia Lai) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Giữa đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ, nơi những ngọn núi nối tiếp đến tận trời xanh và những cánh đồng trải dài tít tắp, rượu cần hiện lên như một biểu tượng văn hóa độc đáo của người Gia Lai. Không phải là thức uống chỉ để giải khát hay tìm say, rượu cần chứa đựng trong mình cả hồn thiêng của núi rừng, cả tấm lòng mộc mạc, chân thành của người dân nơi đây. Trong các lễ hội tưng bừng hay những buổi họp mặt thân mật, ghè rượu cần luôn nằm ở vị trí trung tâm, như một chất keo vô hình gắn kết cộng đồng, lưu giữ và truyền tải những giá trị văn hóa cổ truyền.

Rượu cần không chỉ là món quà của thiên nhiên mà còn là minh chứng sống động cho sự khéo léo và tinh tế của người dân bản địa. Được chế biến từ những nguyên liệu bình dị như gạo, củ sắn, quả chuối và men lá rừng, rượu cần mang trong mình hương vị ngọt ngào, chua nhẹ, cay và đăng đắng, vừa lạ lẫm vừa cuốn hút. Trên đất Gia Lai, rượu cần không chỉ là món ngon mà còn là linh hồn của những câu chuyện, những cuộc vui, và những kỷ niệm sâu đậm, khiến ai từng một lần trải nghiệm cũng không thể nào quên.

Rượu cần Gia Lai - "sợi dây" gắn kết cộng đồng (Ảnh: sưu tầm).

Tôi còn nhớ như in buổi tối ấy, dưới mái nhà rông vững chãi giữa bản làng Jrai, ánh lửa bập bùng soi rõ từng nét mặt của các già làng, trai gái và khách phương xa. Ghè rượu cần được đặt trang trọng giữa nhà, những cần tre vươn lên như những nhánh cây mang linh hồn của núi rừng. Một già làng dáng người rắn rỏi nhưng đầy uy nghi – cúi mình khấn mời các vị thần chứng giám buổi hội ngộ. Tôi lặng yên dõi theo từng cử chỉ, cảm nhận được sự tôn kính và linh thiêng trong từng lời khấn. Tôi tò mò nhìn cần rượu làm từ cây triêng, một loại dây rừng dài và dẻo, cắm thẳng xuống ghè. “Cứ vịn cần mà uống, để men rượu dẫn dắt vào câu chuyện của núi rừng”, ông cười nói và đưa tôi cần rượu.

Lần đầu tiên tôi chạm môi vào chiếc cần tre thấm đẫm men rượu, vùng đất Gia Lai hiện lên trong tôi những rừng xanh ngút ngàn, những dòng suối róc rách và những cánh đồng đất đỏ mênh mông. Mang một vị ngọt cay, chua nhẹ và đăng đắng, len lỏi từ đầu lưỡi, thấm đến tận trái tim qua từng giọt rượu cần. Thật kỳ lạ, từng giọt rượu chảy xuống cổ họng như gói trọn trong đó cái nồng nàn của đất đỏ, cái dịu mát của những dòng suối và cả sự chân tình, nồng hậu của con người Gia Lai.

Rượu cần Gia Lai - "sợi dây" gắn kết cộng đồng (Ảnh: sưu tầm).

Rượu cần Gia Lai không đơn thuần là một thức uống. Đó là cầu nối gắn kết con người với con người, là nhịp cầu giữa người sống và thế giới thần linh. Khi chiếc cần tre được trao tay, tôi hiểu rằng mình không chỉ uống rượu, mà còn đang nhận lấy một phần tình cảm và lòng mến khách nồng hậu của những con người miền đất Tây Nguyên. Mỗi ngụm rượu ngấm vào lòng, tôi càng thấm thía rằng đây không chỉ là men say của lá rừng mà còn là men say của tình người, của văn hóa truyền thống ngàn đời.

Rượu cần có mặt ở khắp nơi trên vùng đất này, từ lễ hội lớn như lễ bỏ mả (pơthi), lễ mừng lúa mới cho đến những buổi chuyện trò thân mật quanh bếp lửa. Chúng tôi uống rượu, lắng nghe câu chuyện cổ tích về những chàng trai Tây Nguyên mạnh mẽ và những nàng H’Bia xinh đẹp. Cứ thế, không khí đượm mùi rượu, mùi khói hòa quyện, để lại trong tôi một cảm giác an yên và ấm áp.

Rượu cần Gia Lai - "sợi dây" gắn kết cộng đồng (Ảnh: sưu tầm).

Đứng giữa đất trời Gia Lai hùng vĩ, tôi đã nhiều lần cảm nhận cái hồn thiêng của nơi đây không chỉ qua cảnh sắc mà còn qua những nét văn hóa độc đáo. Nhưng có lẽ, thứ chạm đến tâm hồn tôi sâu sắc nhất chính là rượu cần – một thức uống giản dị mà đặc biệt, chứa đựng cả tinh hoa của núi rừng Gia Lai. Càng uống, tôi càng hiểu vì sao rượu cần lại là linh hồn của mọi cuộc vui nơi đây. Không cần những nghi thức phức tạp, chỉ cần một ghè rượu đặt giữa, mọi người ngồi quây quần bên nhau, trai gái hát đối, già làng kể chuyện, mọi khoảng cách như tan biến trong men rượu. Tôi nhớ mãi hình ảnh một cô gái trẻ, đôi mắt sáng lấp lánh, vừa nhẹ nhàng chỉnh lại cần rượu, vừa cất giọng hát một bài ca chan chứa ân tình. Lời ca, tiếng chiêng, hương rượu, tất cả hòa quyện tạo thành một không khí khiến tôi như lạc vào một giấc mơ đẹp giữa đại ngàn.

Rượu cần cũng là nhân chứng của những câu chuyện sâu sắc về luật tục. Người Gia Lai nói riêng và Tây Nguyên nói chung đều tôn trọng rượu cần như một linh vật. Luật bất thành văn không cho phép ai uống say đến mức quậy phá. Thế nhưng, nếu say và nằm ngủ, điều đó lại được xem như sự ưu ái của thần, ghè rượu đang dìu người ta vào giấc mơ giữa rừng, qua những câu chuyện kể của già làng, những giai điệu cồng chiêng và những vòng múa xoang uyển chuyển dưới ánh trăng. Bạn bè bảo rằng, nếu say, cứ uống nữa, uống đến khi rượu lạt, ta sẽ tỉnh. Và quả thật, lần nào tôi cũng tỉnh táo lạ kỳ, như thể chính hồn rượu đã kéo tôi trở về với cộng đồng, với thực tại. Họ coi trọng cả những điều nhỏ nhất: từ ghè rượu to hay nhỏ, cổ hay mới, đến cách mời rượu và lời khấn thần linh.

Rượu cần Gia Lai - "sợi dây" gắn kết cộng đồng (Ảnh: sưu tầm).

Rượu cần Gia Lai không chỉ là thức uống, đó còn là linh hồn, là bản sắc, là sợi dây vô hình gắn kết con người với nhau và với thiên nhiên. Mỗi lần nhắc đến rượu cần, lòng tôi lại rộn lên nỗi nhớ. Nhớ vị men cay ngọt hòa quyện, nhớ ánh lửa bập bùng và tiếng cười râm ran quanh ghè rượu, nhớ tấm lòng nồng hậu của bà con Tây Nguyên. Trên mảnh đất này, mỗi ghè rượu cần là một câu chuyện, mỗi ngụm rượu là một giọt thấm đẫm hồn quê. Nếu có dịp đặt chân đến mảnh đất Gia Lai, bạn hãy thử rượu cần - thức uống mang bạn đến gần hơn với con người và văn hóa nơi đây.

Trần Thị Trà My (Gia Lai)