Làng nghề cói Kim Sơn: Hơn 200 năm gìn giữ tinh hoa truyền thống

Làng nghề cói Kim Sơn với hơn 200 năm truyền thống, nơi bạn có thể khám phá quy trình sản xuất thủ công và trải nghiệm đời sống làng quê bình dị. Hãy nghe Ma Thị Hải Anh (Ninh Bình) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Nếu bạn đang có ý định ghé thăm Ninh Bình, tớ có một gợi ý không thể bỏ qua, đó là làng nghề cói Kim Sơn. Đây là một điểm đến thú vị không chỉ bởi vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn vì giá trị văn hóa lâu đời mà ngôi làng mang trong mình. Làng nghề này nổi tiếng với những sản phẩm được làm từ cói – một loại cây gắn liền với cuộc sống người dân nơi đây hơn 200 năm qua.

1. Lịch sử hình thành và phát triển

Làng nghề cói Kim Sơn có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ thế kỷ 19 khi vùng đất Kim Sơn còn là khu vực ven biển hoang sơ chưa được khai phá. Vào năm 1829, dưới sự chỉ đạo của Tổng trấn Nguyễn Công Trứ, một chiến dịch khai hoang quy mô lớn đã được thực hiện để mở rộng diện tích canh tác và định cư cho cư dân địa phương. Chính trong bối cảnh này, huyện Kim Sơn chính thức được thành lập, và với đặc tính đất đai ngập mặn của vùng biển bồi, người dân nhanh chóng nhận ra rằng cây cói – một loại cây thân thảo chịu mặn tốt, có thể phát triển mạnh mẽ tại đây.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Ban đầu, cây cói chủ yếu được trồng để làm chiếu, phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Những chiếc chiếu đầu tiên được dệt bằng tay, đơn giản và chủ yếu phục vụ cho cuộc sống tự cung tự cấp của người dân. Tuy nhiên, với bàn tay khéo léo và sự sáng tạo của người dân địa phương, nghề dệt cói ngày càng phát triển, từ việc dệt chiếu cho gia đình sang sản xuất các sản phẩm cói khác như thảm, túi xách và các vật dụng thủ công mỹ nghệ.

Thế hệ này nối tiếp thế hệ khác, truyền lại kinh nghiệm và kỹ thuật dệt cói qua từng đường kim mũi chỉ, biến nghề này trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của vùng đất Kim Sơn. Nhờ vào sự phát triển mạnh mẽ của làng nghề, các sản phẩm từ cói Kim Sơn dần vượt ra khỏi ranh giới địa phương, không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia khác, góp phần đưa thương hiệu làng nghề cói Kim Sơn vang danh trong và ngoài nước.

Đặc biệt, vào thời kỳ đầu thế kỷ 20, nghề làm cói Kim Sơn càng khẳng định vị thế của mình khi trở thành một trong những nguồn thu nhập chính của người dân, giúp họ vượt qua nhiều giai đoạn khó khăn như chiến tranh và thiên tai. Những người thợ lành nghề ở Kim Sơn không chỉ chú trọng đến việc cải tiến mẫu mã, mà còn không ngừng học hỏi và đổi mới quy trình sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Ngày nay, mặc dù đã có nhiều sự thay đổi trong cuộc sống và môi trường, nghề dệt cói ở Kim Sơn vẫn được bảo tồn và phát triển, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa và truyền thống dân tộc.

2. Các sản phẩm đặc trưng

Làng nghề cói Kim Sơn từ lâu đã nổi danh với các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh tế, được tạo ra từ cây cói – một nguyên liệu thân thuộc với người dân nơi đây. Những sản phẩm này không chỉ đa dạng về chủng loại mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa và giá trị nghệ thuật truyền thống.

Chiếu cói là sản phẩm tiêu biểu và lâu đời nhất của làng nghề. Từ những năm đầu thành lập, chiếu cói Kim Sơn đã nổi tiếng với độ bền, mịn và mềm mại. Chiếu ở đây không chỉ được dệt bằng kỹ thuật truyền thống mà còn được cải tiến qua nhiều năm với các hoa văn phong phú, mang đậm nét đặc trưng của văn hóa địa phương. Một số loại chiếu đặc biệt còn được dệt theo đơn đặt hàng riêng, phục vụ các sự kiện quan trọng như lễ hội, đám cưới, hay dùng để tặng biếu. Các chiếu cói không chỉ là vật dụng sinh hoạt hàng ngày mà còn là biểu tượng của sự gắn bó với thiên nhiên và văn hóa truyền thống của người dân.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Ngoài ra, các sản phẩm đồ trang trí gia dụng từ cói cũng là một phần không thể thiếu của làng nghề này. Những vật dụng như giỏ đựng, khay, nón, và các đồ trang trí khác đều được làm tỉ mỉ, thể hiện sự khéo léo và sáng tạo của người thợ. Những sản phẩm này không chỉ làm đẹp cho không gian sống mà còn mang đến cảm giác gần gũi với thiên nhiên, giúp kết nối con người với văn hóa dân gian qua từng sản phẩm mộc mạc.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Mỗi sản phẩm làm ra không chỉ đơn thuần là hàng hóa mà còn là tâm huyết, là câu chuyện của người dân nơi đây, thể hiện sự gắn bó với nghề truyền thống. Chính sự chăm chút tỉ mỉ và khéo léo trong từng chi tiết đã giúp cho các sản phẩm từ làng nghề cói Kim Sơn ngày càng được yêu thích và đánh giá cao.

3. Trải nghiệm khi tham quan làng nghề

Khi bạn đến làng nghề cói Kim Sơn, điều đầu tiên mà bạn sẽ cảm nhận được chính là bầu không khí yên bình và mộc mạc của một làng quê Việt Nam truyền thống. Những cánh đồng cói trải dài xanh mướt, được trồng thành từng hàng thẳng tắp, tạo nên một khung cảnh đẹp mắt và thanh bình. Cảm giác đi dạo trên những con đường nhỏ trong làng, hít thở không khí trong lành sẽ giúp bạn tạm quên đi sự xô bồ của cuộc sống đô thị. Vùng đất này dường như giữ được cho mình vẻ đẹp nguyên sơ, gắn liền với thiên nhiên và lối sống giản dị của người dân. Đây sẽ là cơ hội tuyệt vời để bạn tìm về với sự bình yên và tĩnh lặng.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm 

Một trong những trải nghiệm thú vị nhất khi ghé thăm làng nghề cói Kim Sơn chính là được tham gia trực tiếp vào quá trình sản xuất cói. Bạn sẽ được chứng kiến từ bước thu hoạch cói, phơi khô dưới ánh nắng cho đến công đoạn dệt thủ công đầy khéo léo. Người dân địa phương rất thân thiện, họ không chỉ chia sẻ mà còn hướng dẫn bạn tự tay thực hiện các bước làm nên một sản phẩm hoàn chỉnh. Công việc này đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ, nhưng chắc chắn sẽ mang lại cho bạn những trải nghiệm đáng nhớ. Cảm giác tự tay dệt nên một chiếc chiếu hay sản phẩm từ cói sẽ khiến bạn hiểu thêm về giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất này.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Bên cạnh việc dệt chiếu, bạn còn có thể tham gia làm các sản phẩm khác từ cói như thảm, túi xách hoặc các vật dụng trang trí gia đình. Các sản phẩm này không chỉ có giá trị sử dụng mà còn mang tính thẩm mỹ cao, được làm hoàn toàn thủ công nên rất tinh tế và độc đáo. Mỗi chiếc túi hay thảm đều thể hiện sự khéo léo và sáng tạo của người thợ. Đặc biệt, những sản phẩm này còn được xuất khẩu sang nhiều quốc gia, cho thấy tầm ảnh hưởng của làng nghề Kim Sơn trên thị trường quốc tế. Việc tự tay làm ra một sản phẩm sẽ giúp bạn trân trọng hơn công sức của người thợ và giá trị của nghề truyền thống này.

Ngoài việc tham gia sản xuất, việc khám phá đời sống hàng ngày của người dân cũng là một phần quan trọng trong chuyến tham quan. Bạn sẽ được gặp gỡ, trò chuyện và lắng nghe những câu chuyện thú vị về làng nghề từ những người thợ đã gắn bó cả đời với nghề dệt cói. Họ sẽ chia sẻ về lịch sử, những thăng trầm mà làng nghề đã trải qua và cách họ gìn giữ truyền thống qua các thế hệ. Sự chân thành và nhiệt huyết của người dân sẽ khiến bạn cảm thấy gần gũi và thêm phần yêu mến nơi này. Điều đó sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về giá trị văn hóa và tinh thần mà nghề làm cói mang lại.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Cuối cùng, tham quan làng nghề cói Kim Sơn không chỉ là một hành trình khám phá mà còn là dịp để bạn tìm hiểu về phong tục, tập quán của người dân địa phương. Tại đây, bạn có thể bắt gặp những lễ hội truyền thống liên quan đến nghề dệt cói, những buổi lễ cúng tổ nghề đầy ý nghĩa để tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên. Những trải nghiệm này không chỉ giúp bạn hiểu thêm về nghề làm cói mà còn giúp bạn cảm nhận được sự gắn kết giữa con người và văn hóa qua từng hoạt động. Chuyến tham quan làng nghề Kim Sơn chắc chắn sẽ để lại trong bạn những ký ức khó quên về một vùng quê thanh bình, nơi mà thiên nhiên và văn hóa hòa quyện cùng nhau.

Gợi ý hữu ích khi tham quan làng nghề cói Kim Sơn

- Thời gian lý tưởng để ghé thăm: Khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 4, mùa khô là lý tưởng để tham quan làng nghề. Thời tiết khô ráo, nắng nhẹ rất thuận tiện cho các hoạt động ngoài trời và trải nghiệm sản xuất thủ công.

- Mua sắm sản phẩm thủ công: Đừng quên mua các sản phẩm làm từ cói như chiếu, thảm, túi xách với giá cả hợp lý. Đây không chỉ là món quà lưu niệm ý nghĩa mà còn giúp bạn ủng hộ người dân địa phương duy trì nghề truyền thống.

- Chuẩn bị máy ảnh để ghi lại khoảnh khắc: Cánh đồng cói xanh ngút ngàn và hình ảnh người dân đang cần mẫn lao động là những cảnh đẹp không thể bỏ lỡ. Bạn sẽ có nhiều cơ hội chụp những bức ảnh ấn tượng về cuộc sống làng quê thanh bình.

- Thưởng thức ẩm thực địa phương: Hãy thử các món ăn đậm chất đồng quê như cá kho, thịt lợn muối hay rau muống luộc. Những bữa cơm dân dã này không chỉ ngon mà còn giúp bạn hiểu thêm về văn hóa ẩm thực của người dân Ninh Bình.

- Chuẩn bị trang phục và vật dụng cá nhân: Mặc quần áo thoải mái, mang theo nón và kem chống nắng để bảo vệ bản thân. Chuẩn bị máy ảnh hoặc điện thoại đầy pin để không bỏ lỡ bất kỳ khoảnh khắc thú vị nào.

                                                                                                    Ảnh sưu tầm

Làng nghề cói Kim Sơn không chỉ là một điểm đến mang đậm giá trị văn hóa mà còn là nơi giúp bạn có cơ hội khám phá sự khéo léo trong từng sản phẩm thủ công truyền thống. Hãy lên kế hoạch ghé thăm nơi này khi có dịp đến Ninh Bình, tớ tin chắc rằng bạn sẽ có những trải nghiệm tuyệt vời và đáng nhớ!

Ma Thị Hải Anh (Ninh Bình)