KHÁM PHÁ THÁP BÀ PONAGAR

Tháp Bà Ponagar ở Khánh Hòa không chỉ là một di tích mà còn là nơi giao thoa giữa tâm linh và lịch sử. Hãy nghe Nguyễn Trần Đình Huy (Khánh Hòa) một travel blogger nổi tiếng bật mí .

Trong hành trình ghé thăm vùng đất Khánh Hòa, tôi đã có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của Tháp Bà Ponagar – một công trình kiến trúc mang đậm dấu ấn của văn hóa Chăm Pa cổ. Nằm uy nghi trên đồi Cù Lao bên dòng sông Cái hiền hòa, tháp Ponagar hiện lên như một chứng nhân lịch sử, kể lại câu chuyện về một thời kỳ đạo Hindu hưng thịnh nơi vương quốc Chăm Pa xưa. Đứng từ xa, tôi đã bị thu hút bởi những ngọn tháp vươn cao giữa bầu trời xanh biếc, vừa bí ẩn vừa thiêng liêng.

Khám phá Tháp Bà Ponagar (Ảnh: sưu tầm).

Tương truyền rằng, nữ thần Thiên Y A Na Thánh Mẫu - người được thờ phụng tại đây, chính là vị tiên giáng trần dạy người dân cách trồng lúa, nuôi tằm, dệt vải và xây dựng cuộc sống ấm no. Những câu chuyện về công đức của Thánh Mẫu không chỉ được lưu truyền trong dân gian mà còn khắc sâu vào lòng người dân Nam Trung Bộ và Tây Nguyên như một niềm tự hào bất diệt. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, tổng thể kiến trúc của tháp Ponagar được chia thành ba tầng, mỗi tầng mang một ý nghĩa riêng biệt. Bước lên những bậc thang đầu tiên, tôi dừng chân ở tầng thấp, nơi từng có ngôi tháp cổng nhưng nay chỉ còn dấu vết thời gian để lại. Những bậc đá dẫn tôi lên tầng giữa, nơi nổi bật với hai dãy cột chính dựng bằng gạch hình bát giác. Mỗi cột lớn đường kính gần một mét, vươn cao hơn ba mét tạo nên một không gian vừa rộng lớn vừa trang nghiêm. Người ta cho rằng đây từng là nơi để khách hành hương nghỉ ngơi, chuẩn bị lễ vật trước khi lên dâng cúng. Khi đứng giữa hai dãy cột, tôi như cảm nhận được âm vang của những bước chân hành hương từ hàng thế kỷ trước, mang theo lòng thành kính đến nữ thần tối cao.

Tiến lên tầng trên cùng, tôi choáng ngợp trước ngôi tháp chính được bao quanh bởi những dãy tháp khác với lối kiến trúc tuyệt mỹ. Mặc dù thời gian và chiến tranh đã lấy đi phần lớn công trình, nhưng ngôi tháp chính vẫn đứng vững như một minh chứng cho sức mạnh tinh thần của con người Chăm Pa. Tôi dừng lại ngắm nhìn từng hoa văn khắc trên gạch, từ những họa tiết trang trí tinh xảo đến những hình tượng thần linh uy nghi. Tất cả đều mang đậm dấu ấn của một nền văn hóa rực rỡ và tín ngưỡng thiêng liêng. Khi đứng trước Tháp Bà Ponagar, tôi không chỉ thấy một công trình kiến trúc vĩ đại mà còn cảm nhận được sự gắn bó sâu sắc giữa con người và đất trời, giữa quá khứ và hiện tại. Dòng sông Cái lặng lẽ trôi dưới chân đồi như mang theo câu chuyện về những ngày tháng vàng son của vùng đất này. Khánh Hòa không chỉ đẹp ở biển xanh, cát trắng mà còn ở những di sản văn hóa, lịch sử đáng tự hào như Tháp Bà Ponagar – một biểu tượng trường tồn của lòng tin và sự biết ơn.

Khám phá Tháp Bà Ponagar (Ảnh: sưu tầm).

Tòa tháp được xây dựng theo lối kiến trúc đặc trưng của người Chăm với lòng tháp rỗng cao vút, cửa tháp hướng về phía đông để đón ánh sáng mặt trời đầu tiên, biểu tượng cho sự sinh sôi và sức sống mãnh liệt. Tôi bị cuốn hút bởi những gờ, trụ và đấu chạy dọc thân tháp, mỗi chi tiết đều được chạm khắc công phu và tỉ mỉ. Đỉnh các trụ thường có những hình vòm tháp nhỏ đặt chồng lên nhau như những chiếc vương miện đội lên ngọn tháp chính tạo nên một sự cân đối hoàn mỹ. Mỗi bước chân tiến gần hơn đến tháp, tôi càng cảm nhận được sự uy nghiêm và tôn kính mà công trình này mang lại. Đứng trước tháp chính cao tới 23 mét, tôi như lạc vào một kiệt tác của nghệ thuật điêu khắc Chăm Pa. Từng hoa văn, họa tiết trên thân tháp, từ tượng Po Nagar, thần Tenexa đến những tiên nữ đang múa, các loài thú như nai, ngỗng vàng và sư tử, đều toát lên vẻ sống động và tinh tế đến khó tin. Những tượng điêu khắc này không chỉ là minh chứng cho kỹ thuật điêu luyện của người Chăm mà còn kể lại câu chuyện về tín ngưỡng, đời sống và văn hóa của họ qua từng đường nét.

Bên trong tháp là một không gian tĩnh lặng, tối mờ và mát lạnh. Tôi chậm rãi tiến đến bệ thờ bằng đá, nơi đặt tượng Bà Po Nagar với mười cánh tay, mỗi tay cầm một vật dụng tượng trưng cho sức mạnh và sự bảo vệ của nữ thần. Dưới ánh sáng lung linh từ những ngọn nến, bức tượng hiện lên với vẻ đẹp vừa uy nghi vừa dịu dàng như che chở và ban phước cho tất cả những ai đến đây thành tâm hành lễ. Đó là khoảnh khắc tôi cảm nhận rõ ràng nhất sự kết nối giữa con người và thần linh, giữa hiện tại và quá khứ.

Không chỉ vậy, khu vực xung quanh tháp cũng làm tôi kinh ngạc bởi những tác phẩm điêu khắc tuyệt mỹ. Từ tượng thần Shiva cưỡi ngưu thần Nandin đến các linh vật như thiên nga, dê, voi, tất cả đều mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. Những hình khắc bên ngoài tháp mô tả cảnh vũ công múa hát, người chèo thuyền, xay gạo, đi săn,… tất cả như một bức tranh sống động về cuộc sống đời thường của người Chăm xưa. Tôi không khỏi trầm trồ trước sự sáng tạo và khéo léo của những nghệ nhân đã làm nên những tác phẩm nghệ thuật vượt thời gian này. Tháp Bà Ponagar không chỉ đơn thuần là một công trình kiến trúc mà còn là một biểu tượng văn hóa, một di sản quý giá của người Chăm và cả dân tộc Việt Nam. Suốt chiều dài lịch sử, người Chăm đã để lại cho dải đất miền Trung những di sản văn hóa đồ sộ cả về vật chất lẫn tinh thần. Tháp Ponagar chính là một trong những minh chứng tiêu biểu nhất, thể hiện rõ nét sự ảnh hưởng sâu sắc của đạo Hindu đối với đời sống và tín ngưỡng của người Chăm.

Khám phá Tháp Bà Ponagar (Ảnh: sưu tầm).

Ngày nay, dù đã trải qua bao biến cố thời gian, tháp Ponagar vẫn sừng sững hiên ngang, mang trong mình niềm tự hào của cả một dân tộc. Năm 1979, công trình này được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Với tôi, chuyến thăm Tháp Bà Ponagar không chỉ là một hành trình tìm về nguồn cội mà còn là một dịp để lắng đọng, để trân trọng những giá trị văn hóa và lịch sử vô giá mà cha ông đã để lại. Từng bước rời khỏi tháp, tôi vẫn cảm thấy lòng mình ngập tràn cảm xúc như vừa chạm vào một phần linh hồn của vùng đất Khánh Hòa đầy yêu thương.

Nguyễn Trần Đình Huy (Khánh Hòa)